يكى ديگر از كارهاى واجب و برنامههاى اسلام براى خودسازى انسانها «روزه» است، روزه آن است كه انسان از اذان صبح تا مغرب براى اطاعت فرمان خداوند از برخى كارها كه شرح آنها خواهد آمد، بپرهيزد.

نيّت روزه

مسأله : روزه از عبادات است و بايد براى انجام فرمان خداوند بجا آورده شود و اين همان «نيّتِ» روزه است.
مسأله : انسان مىتواند در هر شبى از ماه رمضان براى روزه فرداى آن نيّت كند و بهتر است كه شب اوّل ماه هم نيّت روزه همه ماه را بنمايد.
مسأله : لازم نيست نيّت روزه را به زبان بگويد،
بلكه همين قدر كه براى انجام دستور خداوند عالماز اذان صبح تا مغرب كارى كه روزه را باطل مىكند انجام ندهد، كافى است.

مسأله : روزهدار بايد از اذان صبح تا مغرب از برخى كارها بپرهيزد و اگر يكى از آنها را انجام دهد، روزهاش باطل مىشود. به مجموعه اين كارها «مُبطلاتِ روزه» مىگويند، كه از جمله آنهاست:
* خوردن و آشاميدن.
* رساندن غبار غليظ به حلق.
* فرو بردن تمام سر در آب.
* قى كردن.
* دروغ بستن به خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امامان معصوم(عليهم السلام).
* باقى ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح.
* استمنا.
بجز آنچه گفته شد، كارهاى ديگرى نيز روزه را باطل مىكند كه براى آشنايى با آنها مىتوانيد به رساله توضيح المسائل، مسأله 1645 صفحه 323 مراجعه كنيد.

احكام مُبطلات روزه

* خوردن و آشاميدن
مسأله : اگر روزهدار عمداً چيزى بخورد يا بياشامد، روزهاش باطل مىشود.
مسأله : اگر كسى عمداً چيزى را كه لاى دندانش مانده است فرو برد، روزهاش باطل مىشود.
مسأله : فرو بردن آب دهان، روزه را باطل نمىكند، هر چند زياد باشد.
مسأله : اگر روزهدار به سبب فراموشى (يادش نيست كه روزه است) چيزى بخورد يا بياشامد، روزهاش باطل نمىشود.
مسأله : انسان نمىتواند بخاطر ضعف روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است كه معمولاً نمىشود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
* تزريق آمپول
مسأله : روزه دار بايد از تزريق سرم و آمپولى كه به جاى غذا به كار مىرود خوددارى كند، ولى ساير آمپولها اشكال ندارد.
* رساندن غبار غليظ به حلق
مسأله : اگر روزهدار غبار غليظى به حلق برساند، روزهاش باطل مىشود چه غبار خوراكىهاباشد مانند آرد يا غير خوراكى مانند خاك.
مسأله : بخار غليظ و دود سيگار و تنباكو بنا بر احتياط واجب روزه را باطل مىكند.
* فرو بردن تمام سر در آب
مسأله : اگر روزهدار عمداً تمام سر را در آب فرو برد،بنابر احتياط واجب روزهاش باطل مىشود.

قضا و كفّاره روزه

* روزه قضا
مسأله : اگر كسى روزه ماه رمضان را به واسطه عذرى (بيمارى، سفر و...) نگيرد، بايد بعد از ماه رمضان قضاى آن را بجا آورد.
* كفاره روزه
مسأله : كسى كه بدون عذر روزه خود را با يكى
از مبطلات روزه باطل كند، بايد قضاى آن را بجا آورده و يكى از اين كارها را نيز انجام دهد، و اين همان كفاره روزه است:
* آزاد كردن يك بَرده.

* دو ماه روزه گرفتن كه سى و يك روز آن بايد پى در پى باشد.
* سير كردن شصت فقير يا دادن يك مُدّ طعاماز آنها.
كسى كه كفّاره بر او واجب مىشود، بايد يكى از كارهاى فوق را انجام دهد، و چون امروزه «برده» به معناى فقهىِ آن يافت نمىشود، مورد دوّم يا سوّم را انجام مىدهد و اگر هيچ يك از اينها برايش مقدور نيست، بايد يا 18 روز روزه بگيرد و يا چند مدّ طعام (به مقدارى كه مىتواند) به فقير بدهد. و اگر هيچكدام را نتواند انجام دهد، هر قدر از اين دو را كه مىتواند عمل كند و اگر آن را هم نتواند انجام دهد، بايد استغفار كند البته احتياط واجب آن است كه اگر بعداً بتواند، كفّاره را بدهد.

احكام قضا و كفّاره روزه

مسأله : لازم نيست قضاى روزه را فوراً بجا آورد، ولى بنابر احتياط واجب بايد تا رمضان سال بعد، انجام دهد.
مسأله : انسان نبايد در بجا آوردن كفاره كوتاهى كند، ولى لازم نيست فوراً آن را انجام دهد و اگر چند سال بر آن بگذرد چيزى بر آن اضافه نمىشود.
مسأله : اگر به سبب عذرى مانند سفر، روزهنگرفته و پس از رمضان عذر او برطرف شود وتا رمضان سال بعد عمداً قضاى آن را بجا نياورد، بايد علاوه بر قضا، براى هر روز يك مُدّ طعام به فقير بدهد واگر با عذر قضاى آن را بجا نياورد بنابر احتياط واجب، علاوه بر قضا بايد يك مُدّ طعام هم به فقير بدهد.
مسأله : اگر به سبب بيمارى نتواند روزه بگيرد و آن بيمارى تا رمضان سال بعد طول بكشد قضاى آن ساقط مىشود، ولى بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد.

روزه مسافر

مسأله : مسافرى كه بايد نمازهاى چهار ركعتى را در سفر دو ركعت بخواند، نمىتواند در آن سفر روزه بگيرد، ولى بايد قضاى آن را بجا آورد. و مسافرى كه نمازش را تمام مىخواند; مثل كسى كه شغل او سفر است، بايد در سفر روزه بگيرد.
مسأله : اگر روزهدار بعد از ظهر مسافرت كند، بايد روزه خود را تمام كند و صحيح است.
مسأله : اگر روزهدار پيش از ظهر مسافرت كند، وقتى به «حدّ ترخّص» برسد; يعنى به جايى برسد كه صداى اذان شهر را نشنود و ديوارهاى آن را نبيند، بايد روزه خود را باطل كند و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، علاوه بر قضا، بنابر احتياط واجب كفّاره هم دارد.
مسأله : مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولى اگر براى فرار از روزه باشد، مكروه است.

مسأله : اگر مسافر، پيش از ظهر به وطنش برسد، يا به جايى برسد كه مىخواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه تا آن وقت، كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد و اگر انجام داده، روزه آن روز واجب نيست و بعداً بايد قضاى آن را بجا آورد.
مسأله : اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش يا به جايى كه مىخواهد ده روز بماند برسد، نبايد آن روز را روزه بگيرد.

زكات فِطره

مسأله : پس از پايان يافتن ماه مبارك رمضان; يعنى در روز عيد فطر، بايد مقدارى از مال خود را به عنوان زكات فطره به فقير داد.

مقدار زكات فطره

مسأله : مقدار زكات فطره براى خود انسان و كسانى كه نانخور او هستند; مانند همسر و فرزند، هر نفر يك صاع (تقريباً سه كيلو) مىباشد.

جنس زكات فطره

مسأله : جنس زكات فطره، گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرّت و مانند اينهاست، و اگر پول يكى از اينها داده شود كافى است.